مراحل اکتشاف معدن

هر عملیات اکتشاف(اکتشاف در معنای عام) از دو مرحله اساسی تشکیل شده است، که این مراحل عبارتند از :

الف) پیجویی ب) اکتشاف

الف) پیجویی

اولین مرحله از مراحل اکتشاف مرحله پیجوی است که در صورت رضایت بخش بودن نتایج حاصل، آغاز عمر یک معدن خواهد بود.هدف اصلی پیجویی جستجو وتعیین محل یک آنومالی،یعنی یک ناهنجاری زمین شناسی با مختصات یک کانسار کانی میباشد.

اخذ تصمیم در مورد نوع کانی و محلی که باید در آن پیجویی صورت گیرد ،بخشی از برنامه کلی پیجویی و اکتشاف است و به عوامل گوناگونی از قبیل شرایط بازار، قیمت و میزان عرضه و تقاضا ، کالاهای جایگزین و قابل رقابت، تولید و رشد،شرایط جغرافیایی و زمین شناسی مستعد و جو سیاسی و تجاری مناسب بستگی دارد.

از آنجا که اغلب کانسارها امروزه در سطح زمین و در معرض دید نیستند روشهای جستجوی مستقیم بایستی با روشهای غیر مستقیم تکمیل شوند.

روشهای مستقیم مانند آزمایشات فیزیکی و مشاهده ای، مطالعات زمین شناسی ونقشه برداری، نمونه برداری در پیجویی کانسارهای غیر فلزی و زغالسنگ که اغلب دارای رخنمون هستند یا در زیر روباره های کم عمق واقعند، موفق میباشند ولی برای کانسارهای فلزی بکار گیری روشهای غیرمستقیم مانند روشهای ژئوفیزیکی،ژئوشیمیایی و گیاه شناسی زمین تقریبا همیشه اجتناب ناپذیر است.

الف-۱) پیجویی زمین شناسی:

پیجویی زمین شناسی، بکار گیری علم پیدایش و تشکیل کانسار کانی،نقشه برداری ساختمانیو تجزیه و تحلیلهای کانی شناسی و سنگ شناسی در کشف، تشخیص و ارزیابی پیگردهای کانی است.

کاربرد زمین شناسی برای جستجوی کانی شامل بررسی ویژگیهای زایشی منطقه هدف، جمع آوری داده های بدست آمده در جریان هر یک از مراحل پیجویی و اکتشاف( نقشه برداری، مطالعات دگر سانی و زون بندی،پیمایش گمانه ها و مغزه ها،…) تفسیر داده های زمین شناسی جمع آوری شده، یکپارچه و هم سنخ کردن کلیه اطلاعات دیگر جهت هدایت جستجوی کانسار و ارزیابی آن میباشد.

الف-۲) پیجویی ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی:

پیجویی ژئوفیزیکی :

در میان روش های پیجوی غیر مستقیم روش یا روش های ژئوفیزیکی در راس قرار دارند.

در پیجوییهای ژئوفیزیکی، تغییراتی را در شرایط زمین شناسی که ممکن است ناشی از وجود کانسارهای کانی اقتصادی باشد، از فاصله ای مشخص کشف می کنند. با استفاده از ابزارهای بسیار حساس تغییرات خواص فیزیکی زمین ( ناهنجاریها ) انداره گیری می شوند. این ناهنجاریها میتواند ناشی از وجود یک کانسار کانسنگ باشند یا نباشند ، ولی تشخیص این امر پیچیده و مشکل است.

دامنه نفوذ روشهای ژئوفیزیکی هوابرد تقریبا نامحدود است ولی نفوذ آنها در زمین بندرت از ۹۰ متر فراتر می رود.

کاربرد ژئوفیزیک جهت پیجویی و اکتشاف در آغاز در صنایع نفت و گاز طبیعی شروع شد و بیشترین میزان موفقیت را تا کنون در این زمینه کسب کرده است. از طریق ژئوفیزیک همچنین میتوان اطلاعات با ارزشی برای تهیه ی نقشه های زمین شناسی،که موقعیت فضایی کانسار (عمق، شکل،…) یا شکلهای زمین ساختی(چینها،گسلها،…) را بیان میکند، بدست آورد.

هر روش جهت اندازه گیری خاصیت یا مشخصه خاصی است که برای کانیهای مختلف متفاوت است در نتیجه میتوان گفت برای هر کانی یا کانسار خاص از روشهای ژئوفیزیکی خاصی میتوان استفاده کرد. این روشها عبارتنداز:

روش گرانی، مغناطیسی، لرزه ای،الکتریکی، الکترومغناطیسی ، مقاومت ویژه ، قطبش القایی ، رایواکتویته و ....

پیجویی ژئوشیمیایی :

ژئوشیمی در مقایسه با ژئوفیزیک جدیدتر است. پیجویی ژئوشیمیایی تغییرات جزئی را که ناشی ار وجود ماده معدنی(معمولا فلزی ) در نزدیکی محل پیجویی است گشف میکند، این تغییرات در ترکیب شیمیایی نمونه های گرفته شده از آب ، هوا ،خاک و گیاهان اندازه گیری میشود. باید دانست که کشف اولیه ماده معدنی با استفاده از روش ژئوشیمی فقط مقدمه و نقطه شروعی برای کشف مستقیم از طریق پیجویی زمین شناسی و یا پیجویی ژئوفیزیکی خواهد بود.

ژئوشیمی اغلب در جاهاییکه زمین شناسی و ژئوفیزیک نسبتا کارایی نداشته باشند، کاراتر است. بطور کلی ژئوشیمی برای یافتن زغالسنگ، کانیهای غیر فلزی، بوکسیت، سنگهای قیمتی یا کانسنگهای آهن، منگنز ، کرومیت و تیتان مورد استفاده قرار نمیگیرند.

ب) اکتشاف:

اگر هدف پیجویی تعیین محل ناهنجاریهای مربوط به کانسار کانی باشد، هدف اکتشاف تعیین حدود وارزیابی آنهاست.در اکتشاف، شکل هندسی، گستره و ارزش یک کانسار را با استفاده از تکنیک هایی مشابه پیجویی ولی با دقتی بیشتر تعیین می کند .در اکتشاف به عنوان مرحله ی دوم در عمر یک معدن ، فرایند جستجو در جریان و از طریق فازهای تاکتیکی ارزیابی و بررسی تفضیلی ادامه می یابد.

تفاوت های بارزی میان پیجویی و اکتشاف وجود دارد که عبارتند از :

محل (عملیات ) : در مرحله ی اکتشاف منطقه ی مورد بررسی از نظر وسعت کاهش می یابد و مطلوبیت افزایش پیدا می کند ، محل عملیات ازهوا به سطح زمین و زیر زمین منطقل می گردد . ژئوفیزیک سطحی جایگزین ژئوفیزیک هوابردی می شود ، کارهای زمین شناسی به نحو فزاینده ای به زیر سطح زمین سوق داده شده و تکنیک های اکتشافی زیر سطحی بیشتر به کار گرفته می شوند .

نمونه های فیزیکی : روشهای مستقیم که شواهد فیزیکی عینی ارئه می نمایند ، جای خود را به روشهای غیر مستقیم اکتشافی می دهند . از آنجا که امروزه بیشتر مواد معدنی در دل زمین پنهان هستند ، برای به دست آوردن نمونه های واقعی از کانی بایستی روشهای حفر زیر زمینی به کار گرفته شوند . معمول ترین این روشها که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند ، حفاری است . اطلاعات (داده ها) : به منظور کاهش ریسک در جریان مرحله اکتشاف ، اطلاعات اساسی بیشتری درمورد کانسار هدف ، مورد نیاز می باشد .

به طور کلی مراحل پیشرفت در اکتشافات عبارتند از :

  • نواحی مطلوب تعیین شده به روش پیجویی از طریق تکنیک های اکتشافی به طور کامل مشخص می شوند .
  • مونه برداری هم به صورت بخشی و هم در کل منطقه ی مشخص شده در مرحله ی قبل و به بیانی کانسار کانی صورت می پذیرد و نمونه ها تجزیه می شود.
  • اطلاعات حاصل از نمونه ها جهت انجام براورد تناژ و عیار به کار گرفته می شوند و با استفاده از تناژ و عیار براورد شده می توان درآمد حاصل را محاسبه کرد و مقدمات لازم برای انجام مطالعات امکان سنجی معدنکاری را فراهم نمود.
آشنایی با مراحل مختلف اکتشاف معدن

بر اساس تقسیم بندی جهانی که توسط سازمان ملل انجام گرفته مراحل مختلف اکتشاف ۴ مرحله شناسایی Reconnaissance ، پی جوئی Prospecting ، اکتشاف عمومی General Exploration و اکتشاف تفصیلی Detailed Exploration است که در اولین جلسه شورای اکتشاف مطرح گردیده و مورد تصویب قرار گرفته است.

خدمات اکتشافی مورد لزوم در هر یک از مراحل ۴ گانه فوق بصورت زیر است:
  • مرحله شناسایی :
مرحله شناسایی که بصورت عملیاتی اکتشافی در زون های ساختاری ـ متالوژنیکی در محدوده ورقه های ۱۰۰۰۰۰: ۱ صورت میگیرد شامل اطلاعات زیر است.

نقشه زمین شناسی ۱۰۰۰۰۰: ۱ نقشه ژئوشیمی ۱۰۰۰۰۰: ۱ اطلاعات ماهواره ها اطلاعات ژئوفیزیک هوایی اطلاعات زمین شناسی اقتصادی

در نهایت لایه های اطلاعاتی فوق در سیستم G.I.S تلفیق و مناطق امید بخش جهت انجام عملیات اکتشافی مراحل بعدی پس از کنترل زمینی تعیین خواهد گردید.
  • مرحله پی جوئی:
این مرحله شامل انجام عملیات اکتشافی در مناطق امید بخش است که در مرحله شناسایی مشخص شده اند عملیات اکتشافی در این مرحله در مقیاس ۲۰۰۰۰: ۱انجام خواهد گرفت و شامل موارد زیر است: ( هر یک از موارد زیر بر اساس نوع ماده معدنی و گسترش آن قابل تغییر یا حذف می باشد)

۱ ـ بررسی های زمین شناسی و اکتشافی

۱ـ ۱ـ.تهیه نقشه زمین شناسی ـ معدنی با مقیاس ۲۰۰۰۰: ۱ با استفاده از عکس های هوایی ۲۰۰۰۰ :۱ و نقشه توپوگرافی به مقیاس ۲۰۰۰۰: ۱

۲ ـ ۱ ـ نمونه گیری جهت مطالعات پتروگرافی فسیل شناسی ، مقطع صیقلی ، XRF ، تجزیه شیمیایی به تعداد مورد نیاز بر حسب ماده معدنی و گسترش آن

۳ ـ ۱ـ حفر ترانشه و چاهک بر روی زون های کانی سازی و انجام نمونه گیری سیستماتیک از آنها همراه با برداشت زمین شناسی ،

۴ ـ ۱ ـ حفر یک یا دو گمانه اکتشافی در مناطق پتانسیل دار بر اساس اطلاعات ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی در صورت لزوم .

۲ ـ بررسی های ژئوفیزیکی :

عملیات ژئوفیزیکی در صورت لزوم بر روی مناطق پتانسیل دار پروفیل های شناسایی صورت می گیرد.

۳ ـ بررسی های ژئوشیمیایی :

در این مرحله بررسی های ژئوشیمیایی در مناطق امید بخش در مقیاس ۲۰۰۰۰: ۱به صورت زیر انجام خواهد گرفت :

۱ ـ ۳ ـ تهیه شبکه نمونه برداری در محدوده مورد نظر در مقیاس ۲۰۰۰۰: ۱که از هر یک کیلومتر مربع ۵ تا ۲۰ نمونه اخذ خواهد شد.

۲ـ ۳ـ نمونه گیری از رسوبات آبراهه ای و آنالیز شیمیایی آن ها برای حد اقل ۱۰ عنصر پاراژنز به روشهای مختلف ( روش آنالیز نمونه ها بر اساس نوع نمونه ، تیپ کانی سازی و حد تشخیص و آزمایشگاه خواهد بود )

۳ ـ ۳ ـ نمونه گیری جهت مطالعات کانی سنگین که معمولا به تعداد ۱۰/۱ نمونه های ژئوشیمی بوده و پس از مشخص شدن آنومالی ها در محدوده های آنومالی برداشت خواهد شد.

۴ ـ ۳ ـ نمونه گیری از سنگ بستر پروفیل در صورت لزوم ( رگه ها و آثار کانی سازی ، آلتراسیون )

۵ ـ ۳ ـ پردازش داده ها برای عناصر پاراژنز ، تهیه نقشه های آنومالی و ارزیابی آنومالی ها به منظور اولویت بندی اکتشافی و ارائه گزارش

۴ ـ تلفیق داه ها ی زمین شناسی و اکتشافی ، ژئوشیمیایی ، و ارائه گزارش پایانی :

در این مرحله گسترش منطقه معدنی (Target) تعیین و پتانسیل معدنی کانسار روشن می گردد.
  • مرحله اکتشاف عمومی :
در این مرحله عملیات اکتشافی بر روی مناطق معدنی (targets) که در مرحله پی جویی ادامه عملیات اکتشافی بر روی آن پیشنهاد شده به صورت زیر انجام خواهد گرفت ( در این مرحله مقیاس عملیات اکتشافی ۵۰۰۰: ۱و یا بزرگتر خواهد بود.)

۱ـ بررسی های زمین شناسی و معدنی :

۱ ـ ۱ـ تهیه نقشه زمین شناسی و معدنی ۵۰۰۰: ۱با استفاده از عکس های هوایی ۵۰۰۰: ۱ و در صورت امکان و ضرورت توپوگرافی ۵۰۰۰: ۱که به طریقه فتوگرامتری تهیه شده است ( عکس های هوایی ۵۰۰۰:۱ از ۴ برابر نمودن عکسهای هوایی ۲۰۰۰۰: ۱تهیه خواهد شد )

۲ ـ ۱ـ نمونه گیری جهت مطالعات پتروگرافی ، مقطع صیقلی، XRF و تجزیه شیمیایی به تعداد مورد نیاز بر حسب نوع ماده معدنی

۳ـ۱ـ حفر ترانشه و چاهک و گمانه انجام نمونه گیری سیستماتیک در امتداد آنها و برداشت زمین شناسی آنها

۴ ـ ۱ـ تغییر و تفسیر نتایج و ارائه گزارش

۲ـ بررسی های ژئوفیزیکی :

انجام عملیات ژئوفیزیکی بر روی منطقه معدنی زون کانی سازی جهت تعیین گسترش عمقی آن ( تعیین شبکه فاصله پروفیل ها و روش عملیات بر اساس نوع ماده معدنی و گسترش زون کانی سازی خواهد بود. )

۳ ـ اکتشافات ژئوشیمیایی:

در این مرحله در منطقه معدنی بررسیهای ژئوشیمیایی بر اساس نمونه گیری از سنگ لیتوژئوشیمیایی یا پروفیل خاک به صورت زیر انجام خواهد گرفت .

۱ـ۳ـ تعیین شبکه نمونه برداری به صورت پروفیل های موازی عمود بر گسترش طولی زون کانی سازی که بر اساس نوع نمونه و روند کانی سازی مشخص می گردد و معمولا به صورت ۲۰*۱۰۰ ، ۴۰*۱۰۰ و یا ۵۰*۵۰ خواهد بود . نمونه برداری از سنگ بصورت تکه ای و در هر ایستگاه بطور متوسط حدود یک کیلوگرم نمونه حدود ۱۰ تکه بطوریکه فاصله نقاط نمونه برداری را بپوشاند ، در حالیکه نمونه گیری از خاک پس از انجام مطالعات توجیهی از زون مناسب پروفیل خاک صورت خواهد گرفت

۲ـ ۳ـ آنالیز شیمیایی نمونه ها برای ۸ تا ۱۰ عنصر پاراژنز

۳ـ۳ـ پردازش داده ها ،تهیه نقشه های آنومالی ژئوشیمیایی ، تعبیرو تفسیر نتایج و تلفیق داده ها ی زمین شناسی و ژئوفیزیکی ، تعیین محدوده کانسارو انتشار کانی سازی در دو بعد سطحی و یک بعد عمقی احتمالی

۴ـ حفر گمانه های اکتشافی :

این مرحله پس از اتمام بررسی های زمین شناسی ـ اکتشافی ژئوشیمیایی و عملیات ژئوفیزیکی صورت خواهد گرفت و شامل موارد زیر است:

۱ـ۴ـ تلفیق داده های زمین شناسی و معدنی ، ژئوشیمیایی و ژئوفیزیکی و تعیین نقاط حفاری

۲ـ۴ـ جاده سازی و ایجاد سکوی حفاری برای حفر یک یا چند گمانه آزمایشی

۳ـ۴ـ حفر گمانه های اکتشافی بصورت محدود و برداشت و نمونه گیری از آنها

۵ـ آزمایشات فر آوری:

بردشت یک نمونه نماینده از زون کانی سازی و انجام آزمایشات تکنولوژی اولیه( در مقیاس آزمایشگاهی ) بر روی آن

۶ـ تلفیق داده ها و ارائه گزارش پایانی :

تلفیق کلیه داده ها ، تخمین شکل و عیار و ساختار ماده معدنی ،.، تعیین ذخیره تقریبی و سطح فرسایش کانسار و مشخص نمودن ادامه کار جهت اکتشافات مرحله بعدی
  • مرحله اکتشاف تفصیلی:
این مرحله پس از اخذ نتیجه مطلوب از انجام مرحله اکتشاف عمومی و بر اساس برنامه پیشنهاد شده بر روی زون کانی سازی ( کانسار) در مقیاس های ۵۰۰: ۱یا ۱۰۰۰: ۱ یا ۲۰۰۰: ۱ بر حسب نوع ماده معدنی و گسترش زون کانی سازی انجام خواهد گرفت و شامل موارد زیر است:

۱ـ ۴ـ تهیه نقشه زمین شناسی ـ توپوگرافی محدوده کانسار های ۵۰۰: ۱ یا ۱۰۰۰: ۱ ، ۲۰۰۰: ۱ متناسب با ایجاد و نوع ماده معدنی و ویژگی های زمین شناسی ـ معدنی آن

۲ـ۴ـنمونه گیری جهت مطالعات پتروگرافی ، مقطع صیقلی، XRF و تجزیه شیمیایی به تعداد مورد لزوم بر حسب نوع ماده معدنی و گسترش آن

۳ـ۴ـ حفر ترانشه و چاهک و برداشت زمین شناسی و نمونه گیری از آنها

۴ـ۴ـ عملیات ژئوفیزیکی در امتداد پروفیل هایی عمود بر گسترش طولی زون کانی سازی به فواصل مورد لزوم

۵ـ۴ـ تعیین شبکه حفاری و حفر گمانه های اکتشافی بر روی مناطق آنومالی ژئوفیزیکی همراه با برداشت مغزه ها و نمونه گیری از آنها

۶ـ۴ـ ارزیابی ژئوشیمیایی بر اساس نمونه های اخذ شده از ترانشه ها و گمانه های اکتشافی به منظور تعیین روند زون کانی سازی و کشف ذخایر پنهان

۷ـ۴ـ برداشت یک یا دو نمونه نماینده از سایر کانسار و انجام آزمایشات تکنولوژی در مقیاس نیمه تفصیلی بر روی آنها

۸ـ۴ـ تعیین شکل کانسار و عیار میانگین و ذخیره قطعی کانسار

۹ـ۴ـ انجام مطالعات فنی ـ اقتصادی بر روی کانسار

۱۰ـ۴ـ تلفیق کلیه داده ها ، تعبیر و تفسیر نتایج و ارائه گزارش پایانی

انواع ذخایر در منابع معدنی

ذخایر صفحه ای ذخایری هستند که در جهت طول و عمق گسترش زیاد دارند حال آنکه در جهت عرض بسیار محدود می باشند. به دو دسته لایه ای و رگه ای تقسیم می شوند.

ذخایر صفحه ای لایه ای

از ذخایر رسوبی نوع لایه ای می توان به کانسارهای آهن (BIF) اشاره کرد که مهمترین آهنهای دنیا محسوب می شوند. اینها مربوط به پرکامبرین هستند. این کانسارها به دو دسته آلگوما Algoma ، دریاچه سوپریور(Lake superior) تقسیم می.شوند.

ذخایر آلگوما

ذخایر آلگوما با سنگ های آتشفشانی در ارتباطند بطور عمده در آرکئن تشکیل شده اند، کوچکند و یک زون بندی رخساره ای را نشان می دهند. بطوری که در حاشیه اکسیدی بعد کربنات های آهن و بعد رخساره سولفیدی قرار می گیرد.

ذخایر دریاچه سوپریور

ذخایر آهن دریاچه سوپریور نسبتا بزرگ و در اعماق کم.اند سن آنها ۲ میلیارد سال قبل قرار می گیرد. و از ذخایر لایه ای دارای منشأ ماگمایی به کرومیت و مگنتیت در سنگهای اولترامانیکی می توان اشاره کرد. بخصوص کانسارهای کرومیت بوشوار در آفریقای جنوبی استیل واتر آمریکا کمپلکس دایک بزرگ رودزیا این کانسارها از اهمیت اقتصادی خاصی برخوردارند و کانسارهای لایگون احتمالاً نتیجه جایگزینی ماگما در مناطق آرام از جمله کراتونها تشکیل می شوند. سن این کانسارها پرکامبرین است. سنگ میزبان آنها دونیت ، پریدوتیت ، پیروکسنیتهای کم سرپانتینی شده است. ۹۸% کرومیتهای دنیا را می سازد. مهمترین یا عظیم ترین ذخایر آهن در لوپولیتهای لایگون حادث شده اند مثل ذخایر آهن موجود در کمپلکس بوشوار ، استیل واتر ، اسکالگارو.

ذخایر رگه ای

مثل کانسارهای طلای رگه ای آرکئن که در درون شیستهای سبز آرکئن که سنگهای اولیه آنها سنگهای نامیک و اولترانامیک بوده اند یافت می شود. طلا بصورت آزاد در داخل پیریت و کالکوپیریت دیده می شود. مقدار ذخیره این کانسارها کمتر از یک میلیون تن و عیار آنها بین ۱۰۰ – ۱۵ گرم در تن نوسان می کند. و عمدتاً در سپر کانادا ، استرالیا و رودوزیای آفریقا یافت می شود.

ذخایر استوانه ای

کانسارهای نابرجای حاصل از هوازدگی در این کانسارها فرآیندهای هوازدگی مواد با ارزش را می شوید از محیط اولیه خارج و در محیط مناسب دیگری نهشته می کند. مانند کانسارهای اورانیوم این کانسارها از تونهای اسیدی و پگماتیتهای رخنمون یافته در سطح زمین شسته شده و پس از انتقال از محیط اکسیدان سطحی و رسیدن به محیطهای احیایی مناسب که معمولاً چنین شرایطی در محیطهای رودخانه ای حاصل می شوند نهشته می گردند. اورانیوم جزو عناصر کمپلکس ساز است که جانشین کمپلکسهای تترا نمی شود و در مراحل آخر وارد پگماتیتها می شود. کانسارهای اورانیوم رودخانه ای به سه گروه تقسیم می شوند.

گروه Roll front اینها به حالت کنگره ای یا لوله ای شکل با صدها متر طول دهها متر عرض و ضخامت کم درصد چند متر تشکیل می شوند. و کانسارهای آبراهه ای و مسطح نیز مطرح اند ولی اولویت چندانی ندارند و بیشتر حالت مانتو دارند.

ذخایر عدسی

ذخایر ماسیوسولفاید

ذخایر ماسیوسولفاید دارای مشخصات زیرمی باشند. ۶۰-۲۰% سولفید ، همزمان با تشکیل سنگهای آتشفشانی زیردریایی ، شکل عدسی ، بافت توده.ای و مواد معدنی همراه مس ، روی ، سرب ، نقره ، طلا می باشد.

اقسام تکتونیکی کانسارهای ماسیوسولفاید : از لحاظ تکتونیکی این کانسارها را به دو دسته کانسارهای ماسیوسولفاید واقع در محل گسترش کف اقیانوسها ، ماسیوسولفید همراه با روشهای فرورانش ماسیوسولفایدها به نوع کروکو همراه با سنگهای آتشفشانی اسیدی تا حد واسط کارک آلکاسن در روشهای فرورانش یافت میشود. ماسیوسولفاید نوع قبرس همراه سنگهای آتشفشانی نوع تولئیتی درزون گسترش کف اقیانوس ، نوع پس شی همراه سنگهای آذرآواری و سنگهای آتشفشانی مافیک یافت می شود.

عدسی های کرومیت یا کرومیتهای تیپ آلپی

همراه با مجموعه های افیولیتی در کمربند آلپ هیمالایا یافت می شوند این کانسارها در لایه جبه زمین تشکیل می شوند و سپس در نتیجه فرآیندهای تکتونیکی به محیطهای بسیار ناآرام پوسته.ای وارد می.شوند. سنگ میزبان این کرومیتها شدیداً سرپانتینی شده و به شکل نیام یا عدسی یا انبان هستند. جایگاه تشکیل اینها در پشته.های میان اقیانوس یا حوضه.های پشت قوسی است سن این کانسارها پالئوزوئیک – مزوزوئیک و ترشیری است. فقط ۲% از ذخایر کرومیت دنیا را می.سازند این کانسارها در اورال روسیه و کلیه کشورهای واقع در کمربند آلپ – هیمالایا از جمله ایران ، ترکیه ، عمان ، کرومیتهای ایران از جمله آلپی و در سبزوار ، نیریز ، جنوب شرق خراسان ، بیرجند – بندان شناخته شده.اند.

ذخایر ایزومتریک

مانند ذخایر مس – مولیبدن پورفیری که مشخصات آن تناژ زیاد و عیار کم (عیار مس ۰.۵ -۱%) است. شکل کانسارهای پورفیری بیضوی تا بیضوی ناقص.اند. گسترش سطحی آنها از گسترش عمقی آنها بیشتر است. نحوه برداشت روباز و نحوه پراکندگی آن افشان یا انتشاری یا رگچه.ای و استوک درک یا داربستی است. سنگ میزبان آن سنگهای نفوذی حد واسط تا اسیدی پورفیری با خصلت کالک آلکالن از نظر بافت پورفیری رژیم تکتونیکی کانسارهای مس پورفیری رژیم فرورانشی پوسته اقیانوس به زیر پوسته اقیانوسی (در جزایر قومی) و پوسته.ای اقیانوس به زیر قاره.ای در حاشیه قاره.ها از لحاظ سنی دوران دوم و سوم تعلق دارند. و یکی از مسائل مهم در سیستم پورفیری زونهای آلتراسیون است که در بالای توده نفوذی بعد که بخش اعظم ذخیره در آن است بعد پتاسیک و بعد سرسیتیک است